Merhabalar, bu yazımızda açık tarlada domates yetiştiriciliği konusunu ele alacağız.
GİRİŞ
Domates ülkemizde ve dünyamızda gün geçtikçe daha çok tüketilen bir sebzedir. Hal böyle olunca domatese olan talep her geçen gün artmaktadır. Domates ülkemizde genellikle taze halde ve salça şeklinde tüketilmektedir. Dünyada ise domates suyu, turşu, konserve, ketçap, püre ve dondurulmuş halde kullanılmaktadır.
Domatesin bu kadar tercih edilmesindeki en büyük etken hem lezzetli hem de faydalı olmasıdır. 100 gr. taze domates 20-23 kalori, 1 gr protein, 0,3 gr yağ, 0,6 gr kül, % 93.8- 96.0 su, 4 gr karbonhidrat, %2-3,5 şeker, 0,6 gr seliloz, 7,21 mg kalsiyum, 17-28 mg fosfor, 0,6 mg demir, 1000-1100 IU A vitamini, 264-314 mg potasyum, 19-20 mg magnezyum, 24 -69 mg klor, 17-28 mg fosfor, 3-10 mg sodyum, 0,5-0,8 mg niacin, 20-28 mg C vitamini, 0,09 mg thiamin, 0,03 mg riboflavin, 0.40-0.80 mg K vitamini içerir.
İKLİM İSTEKLERİ
Domates ılıman ve sıcak iklim sebzesidir. Bu ürünün yetiştiriciliğinde ısı 0 ve altına düştüğünde bitki hemen ölür. Domates bitkisi fide halindeyken soğuğa daha duyarlı olduğundan dolayı, fidelerin tarlaya dikiminde ilkbahar geç donlarının bitmesi beklenir. Domates yetiştiriciliğinde en ideal gece gündüz sıcaklık farkı 6 santigrat derecedir. Gündüz sıcaklığı 19-26 santigrat ve gece sıcaklığı 14-18 santigrat olduğunda bitki gelişimi hızlı ve iyi olur. Ayrıca domates aşırı sıcakta da yaşayamamaktadır. Antalya’da yaz aylarında domates yetiştiriciliğinin yapılamasının en büyük nedenlerinden birisi budur. Antalya’daki yaylalar bu durumdan muaftırlar. Çünkü yaz aylarında yaylaların sıcaklıkları domates için ideal seviyededir.
TOPRAK GEREKSİNİMLERİ
Domates derin, geçirgen ve besin değerleri yüksek tınlı toprak sever. Erken hasat istendiği zaman kumlu tınlı toprak da tercih edilebilir. Ekilecek olan toprağın pH değeri 5.5-7.0 arasında olmalıdır. Toprakta pH=5,5’un altında ise dekara 200-500 kg kireç verilmeli, pH=7,0’nin üzerinde ise her yıl dekara 30-50 kg toz kükürt verilmelidir.
FİDE YETİŞTİRİCİLİĞİ
Günümüzde fide yetiştiriciliğini yapan ve profesyonel anlamda başarılı olan firmalar bulunduğundan dolayı çiftçilerimiz hazır fide kullanma taraftarıdırlar. Bu düşünce yerinde bir düşüncedir. Genel manada bahsetmek gerekirse, fide yetiştiriciliğinde zemin olarak torf, perlit, vermikulit veya torf, perlit toprak veya yanmış hayvan gübresi, kum, toprak gibi karışımlar kullanılır. Fide yetiştirilecek olan materyalin en az 1 önceden fumigasyonu ve ilaçlaması yapılıp zararlı etmenlerden arındırılmış olması gerekmektedir.
TOHUM EKİMİ
Fide yetiştiriciliğinden bahsetmişken tohum ekimini es geçmemek lazım.
Fide yetiştirme karışımı tavlı ise sulamaya gerek kalmadan tohum ekimi yapılabilir. Eğer karışım kuru ise öncelikle iyi bir sulama yapılmalıdır. Tohumlar ekilmeden önce 3-4 saat ıslatılırsa çimlenme daha hızlı olur. Tohum ekimi yapıldıktan sonra hafif bir sulama yapılması önem arz etmektedir. Tohum için önerilen kimyasal gübreler ekim yapıldıktan sonra değil yapılmadan en az 15 gün önce karışıma ilave edilmelidir. Tohumlar uygun sıcaklıkta (12-15 santigrat) 5-13 gün içinde çimlenir.
AÇIK ALAN TOPRAK HAZIRLIĞI VE GÜBRELEME
Domates derin köklü bir bitki olduğundan dolayı toprak derin sürülerek ve dikkatle hazırlanmalıdır. Sonbaharda kış aylarına girmeden önce dekara 3-4 ton iyi yanmış ahır gübresi atılması ve derince sürülmesi verimi oldukça arttırmaktadır. İlk baharda ekim öncesi karık hazırlığından önce taban gübresi verilerek toprağın takviye gücü arttırılmalıdır. Diğer gübreler bitki üzerinde meyveler görüldüğünde verilmelidir. Dekardan 5 ton verim alabilmek için saf olarak 12 kg N, 10 kg P2O5, 25 kg K2O verilmelidir.
FİDE DİKİMİ
Fide dikimi ilkbahar don tehlikesi kalkıp hava sıcaklığı 12-15 santigrata ulaşınca yapılmalıdır. Aksi halde soğuk havadan dolayı fideler zarar görüp, verime ulaşmaları çok uzun sürecektir. Fide dikimi genelde tohun ekiminden 7-8 hafta sonra gerçekleşir. Tarlaya dikimde çiçek açmış veya meyve tutmuş domates fideleri dikilmemelidir. Bu gibi fidelerin gelişmeleri yavaş olup, bodur kalır, verimleri düşer. Dikim akşama doğru yapılmalı, fideler güneş altında bekletilmemelidir.
Fideler yaklaşık 15-20 cm boylanınca genellikle dikime hazırdır. Bölgemizde Şubat sonu Mart başından itibaren fide dikimi yapılır. Dikimde can suyu yeteri kadar verilmeli, can suyu ile birlikte, kök ve kök boğazı hastalıklarına karşı gereken ilaçlamalar yapılmalıdır.
AÇIK TARLADA DOMATES YETİŞRİCİLİĞİ – BAKIM İŞLERİ
ÇAPALAMA
Fideler dikildikten 2 hafta sonra birinci çapası yapılır. Ülkemizde son yıllara kadar tüm çapa işlerini işçiler yapmaktaydı. Fakat günümüzde bunu ağırlıklı olarak traktörler yapmaktadır. Birinci çapadan 2-3 hafta sonra ikinci çapa yapılır. Bu devrede bitki boyu 30-35 cmye ulaşacağından dolayı sırık dikim işlemi de gerçekleşir. Ayrıca bu çapalama işlemi sırasında boğaz doldurma da gerçekleşir. İkinci çapadan sonra yabancı otlar temizlenir, kamka tabakası kırılır ve toprak havalandırılarak nemli kalması sağlanır.
SULAMA
Domates nemi sever, su eksikliğinde üst yapraklar kıvrılır. Fakat çok nemli ve ağır topraklarda ise bitkiler hastalanır. Bu nedenle toprağın nemini bitkinin ihtiyacına göre dengelemek çok önemlidir. Toprak nem eksikliğinin en duyarlı olduğu dönemler; çimlenme, çıkış, çiçeklenme ve meyve oluşumu dönemleridir. Meyveler ceviz büyüklüğüne ulaşıncaya kadar gerekmedikçe sulama yapılmamalıdır. Genlde yağışlı bölgelerde 2-3 kez kurak bölgelerde ise 4-5 kez sulama yapılabilir.
BUDAMA
Açık tarlada domates yetiştiriciliği yaparken budamaya azami önem gösterilmelidir. Askıya alınan sırık domateslerde kaliteli ürün elde etmek için koltuk alma ve uç alma işlemleri yapılır.
KOLTUK ALMA:
Gövde ile ana yaprakların birleştiği yerde oluşan sürgünlerin alınmasına koltuk alma denir.
İlk koltuk alma işlemi bitkilere herek verildiğinde başlar ve her 10-15 günde bir tekrarlanır.
Koltuk Almanın Yararları:
1- Olgunlaşma daha erken başlar.
2- Az sayıda fakat daha iri ve daha düzgün meyveler elde edilir.
3- Bakım ve özellikle mücadele ile hasat işleri kolay ve süratli yapılabilir,masraf azalır.
UÇ ALMA:
Bırakılması istenen son salkımın iki yaprak üzerinden bitkinin tepe sürgünün koparılmasına uç alma denir.
AÇIK TARLADA DOMATES YETİŞRİCİLİĞİ – HASAT
Tarlada yetiştirilen domateslerden tohumdan hasada 80-100 gün, fide dikiminden hasada 60-80 günlük bir zaman aralığı vardır. Sofralık olarak kullanılacak domatesler gönderilecek hal ya da pazar yerinin uzaklığına göre farklı olgunluklarda toplanmalıdır.
Kaliteli meyvenin, yuvarlak ve düzgün şekilli, uygun büyüklükte (kg.da 6-8 meyve) olması, dilimsizlik, renk, çekirdek evlerinin az ve küçük olması, az çekirdeklilik, çekirdek evlerindeki kaygan sıvının yeşil renkte olmaması, meyve kabuğunun yola dayanmaya elverişli kalınlık ve elastikiyette olması, meyvelerin çatlamaması, dolgun ve bol etlilik, olgun domateste de sap çukurunun etrafında yeşil rengin olmaması gerekir. İyi bir çeşit ve uygun koşullarda açıkta yapılan yetiştiricilikte dekara 4-12 ton ürün alınabilmektedir.
DOMATESTE GÖRÜLEN HASTALIKLAR
Açık tarlada domates yetiştiriciliği yaparken karşılacağınız bazı hastalıklar şunlardır; Erken yaprak yanıklığı, mildiyö, yaprak küfü, bakteriyel benek, bakteriyel kanser ve solgunluk, domates mozayik virüsü, domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü.
DOMATESTE GÖRÜLEN ZARARLILAR
Açık tarlada domates yetiştiriciliği yaparken karşılacağınız bazı zararlılar şunlardır; Nematodlar, bozkurt, danaburnu, tel kurdu, yaprak bitleri, beyaz sinek, Empoasca, thrips, yaprak galeri sinekleri, kırmızı örümcekler, saman akarları, yeşil kurt ve diğer emici böcekler.
Kaynak:
Domates Yetiştiriciliği – Erişim Tarihi (02.02.2022 / 10:48)
Bu yazılarımız da dikkatinizi çekebilir;
Tarımsal Destekleme Bütçesi 29 Milyar TL Oldu!
Tarım Ürünleri İhracatına Kısıtlama Gelebilir!
